- Uszkodzony banknot złoty wymienisz według progów 45% i 75%: >75% w jednym fragmencie albo łącznie ≤9 części = pełna kwota, 45–75% = połowa, <45% = brak wymiany.
- Euro wymienisz w banku centralnym strefy euro przy >50% powierzchni albo po wykazaniu zniszczenia brakującej części; przypadki IBNS mają osobne reguły.
- Bank w Polsce przyjmuje uszkodzone PLN i przekazuje do NBP, gdy decyzja na miejscu jest niemożliwa; NBP dopuszcza wymianę pocztą do 2 000 zł.
- Dla Ciebie: zabezpiecz fragmenty, nie czyść chemicznie, złóż wniosek w banku lub w NBP; euro kieruj do właściwego banku centralnego Eurosystemu.
- Co zrobić teraz: policz przybliżony procent powierzchni, przygotuj wniosek i zdjęcia, wyślij do NBP (PLN) albo złóż wniosek w banku centralnym strefy euro (EUR).
Uszkodzony banknot złoty podlega wymianie według progów 45% i 75%, a banknot euro – przy >50% lub po udokumentowaniu zniszczenia brakującej części. W Polsce wymianę PLN prowadzą banki oraz NBP, a euro obsługują banki centralne krajów strefy euro. Poniżej dostajesz zasady, przykłady, tabelę i checklistę, dzięki którym odzyskasz pieniądze bez zwłoki.
Jak rozpoznać rodzaje uszkodzeń banknotu i kiedy kwalifikują się do wymiany?
Uszkodzenia dzielą się na: mechaniczne (rozerwania, braki), chemiczne (odbarwienia, plamy), termiczne (zwęglenia, stopienia) oraz biologiczne (pleśń). Banknot PLN kwalifikuje się do wymiany, gdy da się potwierdzić autentyczność i nominał, a powierzchnia spełnia progi opisane przez NBP. W euro liczy się reguła >50% powierzchni albo dowód zniszczenia brakującej części. Osobną kategorią są banknoty zabarwione przez systemy IBNS – dla nich stosuje się odrębne procedury i, w określonych przypadkach instytucjonalnych, opłatę za przetwarzanie. W każdej sytuacji kluczowa jest możliwość rozpoznania zabezpieczeń i cech nominalnych; wątpliwości skutkują przekazaniem znaków do badania w banku centralnym.
Jak ocenić procent zachowanej powierzchni i czy przysługuje wymiana pełna czy częściowa?
Dla PLN obowiązują trzy progi: >75% w jednym fragmencie daje 100% wartości; 45–75% – 50% wartości; <45% – brak wymiany. Dodatkowo pełna kwota przysługuje, gdy banknot jest sklejony z ≤9 części i łącznie odtwarza 100% powierzchni. Przykład liczbowy: w 100 zł o wysokości 6,8 cm brak górnego pasa o wysokości 2,5 cm oznacza utratę ~36,8% wysokości, zachowane ~63,2% – wynik to wymiana na 50 zł. W euro procedura jest prostsza: >50% powierzchni – pełna kwota; ≤50% – wymagana dokumentacja potwierdzająca zniszczenie reszty. Szacunek procentowy ułatwia zdjęcie fragmentu na tle całego wzorcowego banknotu tego samego nominału, z obrysem pełnego prostokąta.
Gdzie wymienić uszkodzony banknot złoty i które oddziały NBP przyjmują takie zgłoszenia?
Każdy bank w Polsce przyjmuje zużyte i uszkodzone banknoty PLN; jeśli decyzja „od ręki” jest niemożliwa, bank przekazuje znaki do NBP z wnioskiem klienta. Wymianę realizują także oddziały okręgowe NBP – aktualny wykaz i godziny dostępne są na stronie NBP. Dostępna jest ścieżka korespondencyjna dla osób fizycznych: przesyłka do NBP, Departament Emisyjno-Skarbcowy, ul. Świętokrzyska 11/21, 00-919 Warszawa z dopiskiem „DES – wymiana” i łączną wartością do 2 000 zł. Zwrot środków następuje przelewem na rachunek wskazany we wniosku; w razie wątpliwości banknot trafia do ekspertyzy w NBP, o której NBP informuje wnioskodawcę.
Jak przygotować uszkodzony banknot złoty do wymiany i jakie dokumenty zabrać?
Nie czyść, nie sklejaj, nie prasuj. Umieść fragmenty w koszulce, kopercie lub między kartkami; przy zwęgleniu przenieś całość łącznie z drobnym osadem, aby nie tracić materiału. Dołóż zwięzły opis zdarzenia oraz zdjęcia fragmentów. We wniosku do NBP podaj dane korespondencyjne oraz numer konta; w placówce bank pobierze krótki wniosek i, gdy to potrzebne, dane identyfikacyjne. Zgłoszenie pocztą wysyłaj w podwójnej kopercie, wewnątrz osobno banknoty i dokumenty; brak formalności spowalnia proces. Niewymienione znaki NBP przechowuje ograniczony czas, następnie kieruje do zniszczenia, dlatego zachowaj terminy odbioru lub żądania zwrotu fragmentów.
| Waluta | Warunek | Skutek |
|---|---|---|
| PLN | >75% w jednym fragmencie albo ≤9 części = 100% powierzchni | 100% wartości nominalnej |
| PLN | 45–75% w jednym fragmencie | 50% wartości nominalnej |
| PLN | <45% w jednym fragmencie | Brak wymiany |
| EUR | >50% powierzchni lub dowód zniszczenia reszty | 100% wartości nominalnej |
Jak i gdzie wymienić uszkodzone euro w Polsce oraz za granicą w krajach strefy euro?
Euro przyjmują krajowe banki centralne strefy euro, niezależnie od kraju emisji serii. Z Polski najszybsze ścieżki prowadzą przez banki centralne sąsiadów, na przykład Niemiec lub Słowacji; w wielu NCB dostępna jest obsługa korespondencyjna z formularzem i przelewem zwrotnym. Polskie banki i NBP nie realizują wymiany waluty euro – bank komercyjny może przyjąć zgłoszenie i przekazać instrukcje kontaktu z właściwym NCB. Do wniosku dołącz opis okoliczności, zdjęcia fragmentów oraz, przy zabrudzeniach chemicznych, dokument bezpieczeństwa substancji. Duże zgłoszenia przechodzą identyfikację nadawcy zgodnie z przepisami AML.
Jakie są zasady EBC przy wymianie uszkodzonych euro i kiedy bank może odmówić?
Decyzja EBC reguluje: bank centralny wymienia autentyczne banknoty euro przy >50% powierzchni albo po wykazaniu zniszczenia brakującej części. Instytucje składające ≥100 sztuk banknotów zabarwionych przez systemy IBNS uiszczają opłatę 0,10 € za sztukę; osoby poszkodowane rozbojem są zwalniane. Odmowa następuje przy stwierdzeniu celowego uszkodzenia, podejrzeniu przestępstwa lub zagrożeniu zdrowotnym; bank zatrzymuje banknoty do wyjaśnienia i informuje o dalszym toku. W przypadkach skażenia chemicznego NCB żąda dokumentów BHP i traktuje paczkę jako materiał wymagający specjalnej procedury.
Co zrobić z uszkodzonymi monetami złotymi i euro oraz kto je przyjmuje do wymiany?
Monety PLN wymienia się w bankach i oddziałach NBP. 100% wartości przysługuje przy kompletnej monecie, a w monetach dwumetalicznych także wtedy, gdy posiadasz obydwa elementy tej samej sztuki; 50%, gdy zachowany jest wyłącznie rdzeń albo wyłącznie pierścień. Monety euro obsługują banki centralne strefy euro według własnych regulaminów – zniszczone mechanicznie przechodzą ocenę i trafiają do unieszkodliwienia po zwrocie wartości nominalnej. Monety przerobione lub zmienione umyślnie pozostają bez wymiany. Opakowanie zbiorcze przygotuj tak, aby uniknąć dalszych odkształceń.
Kiedy odmowa wymiany jest dopuszczalna i jak odwołać się od decyzji instytucji?
PLN: odmowa następuje przy zachowaniu <45% w jednym fragmencie, braku możliwości identyfikacji nominału, podejrzeniu fałszerstwa lub naruszeniu warunków opisanych przez NBP; bank komercyjny przekazuje sporne przypadki do NBP. EUR: odmowa dotyczy celowego zniszczenia, zagrożeń zdrowotnych i przypadków objętych postępowaniem karnym; banknoty trafiają do zatrzymania do czasu rozstrzygnięcia. Spór z bankiem komercyjnym zgłaszasz w reklamacji, następnie do Rzecznika Finansowego; rozstrzygnięcia NBP wyjaśniasz bezpośrednio z Departamentem Emisyjno-Skarbcowym, istnieje też ścieżka sądowo-administracyjna.
Jak zapobiegać uszkodzeniom banknotów i co zrobić natychmiast po zalaniu lub przypaleniu?
Profilaktyka jest prosta: przechowuj banknoty płasko w przegródkach, unikaj kontaktu z wilgocią, ciepłem i agresywną chemią, nie upychaj przy metalowych przedmiotach. Po zalaniu osusz w temperaturze pokojowej na chłonnym papierze, bez suszarki i promieniowania UV. Po nadpaleniu zabezpiecz wszystkie drobne fragmenty i osad, zapakuj w sztywną kopertę, ogranicz drgania; każdy utracony ułamek obniża procent powierzchni. Banknoty zabarwione atramentem IBNS opisuj w oświadczeniu, dołącz kartę charakterystyki środka barwiącego, jeśli jest dostępna.
Checklista – krok po kroku
- Zabezpiecz banknoty lub monety, nie czyść i nie sklejaj; ułóż części w logiczny układ.
- Oszacuj próg: PLN – 45% i 75% oraz liczba części ≤9; EUR – >50% lub dokument zniszczenia reszty.
- PLN: złóż wniosek w banku albo w NBP; dla przesyłki pocztą zachowaj limit 2 000 zł i dopisek „DES – wymiana”.
- EUR: wybierz bank centralny strefy euro, dołącz opis okoliczności i zdjęcia; przy IBNS dołącz dokument bezpieczeństwa substancji.
FAQ – najczęściej zadawane pytania
Bank przyjmuje uszkodzony PLN i wymienia, jeśli spełnia progi. Gdy decyzja „od ręki” jest niemożliwa, bank przyjmuje znak i przekazuje go do NBP z wnioskiem.
PLN: >75% w jednym fragmencie albo ≤9 części dających 100% powierzchni. EUR: >50% powierzchni lub dowód zniszczenia brakującej części.
Nie dyskwalifikuje, o ile rozpoznanie autentyczności i nominału jest możliwe. Klejenie utrudnia ocenę, dlatego lepszym rozwiązaniem jest bezpieczne spakowanie fragmentów.
Nie. NBP i polskie banki realizują wymianę znaków PLN. Uszkodzone euro obsługują banki centralne strefy euro, również w trybie korespondencyjnym.
Decyzja zależy od skomplikowania sprawy i obciążenia danej jednostki. Standardowo postępowanie zamyka się po weryfikacji autentyczności i powierzchni, wypłata następuje przelewem lub gotówką.
Tak, dla instytucji i przedsiębiorców składających co najmniej 100 takich banknotów przewidziano opłatę 0,10 € za sztukę. Ofiary rozboju są zwalniane z tej opłaty.
Najpierw reklamacja w banku; w sporach z bankiem komercyjnym pomaga Rzecznik Finansowy. Sprawy rozstrzygnięć NBP wyjaśnia się bezpośrednio z DES NBP, istnieje ścieżka sądowo-administracyjna.
Aktualizacja artykułu: 04 września 2025 r.
